Lira Botatzen: Liren Jauna (bigarren atala)

Hurrengo goizean detektibe pribatu bat kontratatu zuten, Zagate zuen izena. Cuencus, bere laguntzailea zen; eta Manzanus bekaduna zen eta Cuencusen postua nahi zuen, horregatik hark gorrotatzen zuen.

Bitartean, Sir Torricheli altxor-bilatzailea, eta Uralde doktorearen hiltzailea, Galiara joan zen bere kide Juradixeri laguntza eskatzeko Ibon eta Erlantz zeukaten lira lortzeko. Egun batzuk pasa ondoren, Erlantzen etxera joan ziren lira lortzeko, han:

-Daukazu txartelaren bat atea irekitzeko? -galdetu zuen Juradixek.
-Bai, hementxe daukat baina agian ez du funtzionatzen.
-Ea ba! Froga dezagun.

Lortu zuten, atea ireki zen zarata nazkagarri bat sortzen. Erlantz eta Ibon barruan zeudela, nor zitekeen pentsatu zuten, eta konturatu zirenean altxor-bilatzaileak zirela esan zuen Ibonek:

-Lira babestu behar dugu, beste konponbiderik gabe gure buura lehiotik bota beharko dugu.
-Bai! -Esan zuen Erlantzek

Eta biak aldi batera "I believe I can fly" abestia hasi ziren abesten. Ez zekiten nola, baina liraren botereagatik hegan egin zuten. Gau berean, Juradixek, Cuencusen eta Manzanusen artean lehia zegoela konturatu egin zenez, Manzanusek Cuencus hiltzea lortu zuen. Udaberrian zeudela eta Cuencus polenari alergia ziola jakinda, bere kolirioan azido sulfurikoa sartu zion eta tapa erdi irekita utzi zuen pote osoa aurpegira erortzeko.

Zagate inspektorea oso azkar jakin zuen bere bekaduna egin zuena eta poliziari esan zion, baina ezin zuen burutik kendu bere lagun onena galdu egin zuela. Beraz, liraren kasua utzi egin behar izan zuen depresioa jota.

-Zergatik egin zenuen hori? -Galdetu zuen inspektoreak.
-Bere lanpostua nahi nuen, ez dakizu zenbat gorroto nuen... -Erantzun zuen Manzanus
-Baina hori ez da arrazoirik!
-Orain damutzen nahiz baina berandu da atzera joateko...

Erlantz eta Ibonek uste zuten oso urrutira ailegatu izan zirela eta jende gehiago kalte eginda ez geratzeko denarekin bukatu nahi zuten. Horregatik, erabaki zuten altxor-bilatzaileekin aurkitzea.

Gau ilun bat zen eta behe-lainoz beteta. Ezin zen ondo ikusi bost metro baino urrunago zegoen edozer. Zubi batean elkartzea erabaki zuten. Bazirudien dena ondo prestatuta zegoela.

Erlantz Juradix ikusi zuen unean lira jaurti zion bere indar guztiarekin amorruz beteta eta lira magikoak, zeharkatu zuen Juradix, bere gorputza desintegratzen. Sir Torrichelik ezin zuen ulertu zer gertatu zen, bat-batean bere kidea desagertu zen. Ozta-ozta ikusi zuen Ibonek korrika atera zela lira eskuetan zuela eta berari jaurti ziola. Lira buruan jo zion, airera berriro joan zen eta lirak tximista bat jaurti zuen Sir Torricheli urtuz.

Azkenean Erlantzek eta Ibonek lira museo batera saldu zuten jendea ikus zezan eta irabazitako diruarekin Karibera joan ziren bizitzera.

Lehenengo atala

Lira Botatzen: Liren Jauna (lehenengo atala)

Goiz batean bi lagun Maldivetako itsasoan urpeko arrantza egiten ari zeudela txanpon bat zirudien gauza distiratsua aurkitu zuten. Azaleratzean:

-Erlantz, ikusi duzu nik ikuzi dudana?
-Bai, lira bat dirudi, agian baliotsua izan daiteke. Hartzen dugu?
-Bale, ergela azkena!

Ibon urperatu zen eta Erlantz jarraitu zion. Uretan lasterketa bat egin zuten eta Erlantz irabazle atera zen lira Ibon baino lehenago aurkitzean. Lira hartu eta urgaineratu ziren.

-Arraro sentitzen naiz hau nire eskuetan izanda.
-Gauza arraroetan aditua den norbaitengana joan gintezke.
-Gauza arraroetan aditua den norbait ezagutzen duzu?
-Baaa... egia esan bai! Uralde doktorea, Londresen bizi da, aspaldiko lagun bat da.
-Bihar joango gara, baina orain goaz etxera.

Hurrengo egunean, hegaldi bat hartu zuten Londresera joateko. Londresera iritsi zirenean, taxi bat hartu eta Uralde doktorearengana jo zuten:

-Zertan zu hemen, Ibon? Eta nor da zure laguna?
-Hau? Erlantz da.
-Atzo lira bat aurkitu genuen, eta uste dugu zerbait berezi daukala, eskuetan izanda arraro sentitzen zara.
-Lira bat diozu? Erakuts diezadazue.

Erlantz lira atera zuen eta Uralde doktoreari erakutsi zion. Hau ikusita, hau esan zien doktoreak:

-Hurrengoa egingo dugu, lirari buruz informazio gehiago bilduko dut, bihar goizean etor zaitezte. Ordura arte lira ondo zaindu, baliteke norbaitek zuen liraren atzean ibiltzea.

Ibon eta Erlantz, Uralde doktoreak alokatu gabe zeukan etxe batera joan ziren bere baimenarekin. Hurrengo goizean, doktorea esan zuen moduan, harengana joan ziren, baina hilda aurkitu zuten, norbaitek ito egin baitzuen. Doktorearen gorpuaren alboan lirei buruzko liburu bat zegoen, eta horri bat falta zitzaion...

Bigarren atala

Maiak

• Kokapena: Maia Mesoamerikako zibilizazio bat izan zen (2000 k.a. - XVI k.o.) Ezaguna da kolonaurreko Amerikan hizkuntza idatzi erabat garatu bakarra zuelako, bai eta artearengatik, arkitekturagatik, eta matematika nahiz astronomia sistemengatik.

• Agintea: Aro klasikoan ahaw te deituriko jaunak agintzen zuten. Aro postklasikoan Yucatan penintsulan multepal edo gobernu konfederatua ezarri zen. Probintzia horietan halach uinik izeneko karguan zegoen gizona aginte militar, erlijioso eta judiziala kontrolatzen zituen. Gero probintziak zatitzen ziren zati txikiagoetan eta horietan batab-ak agintzen zuten nobleak balira bezala.

• Gizartearen atolaketa: Gizarte lau talde handitan banatzen zen:

-Nobleak: Talde pribilegiatua zen, kargu politiko eta erlijiosoen monopolioa zuten. gerran batab-ak zuzentzen zituzten tropak, baina haien gainetik nacom-a zegoen. Beheko noblezia polizia eta funtzionarioak osatzen zuten. Merkatariak nobleziaren parte ziren bere aberastasunengatik.

-Eskulangile espezializatuak: Nobleentzat egiten zituzten harri-bitxiak eta arropak, bere maila adierazteko.

-Herritarrak: Nekazaritzan egiten zuten lan eta jende gehiena zen. Lortutako herena ematen zieten nobleei tributo bezala.

-Esklabuak: Gehienak gudetan harrapatutakoak ziren edo delitu batengatik esklabizatuak. Saltzeko edo sakrifizioak egiteko erabiltzen ziren.

• Ekonomia: Nekazaritza zen Maien jarduera nagusia. Asko espekulatu da Maien tekniken inguru baina inork ez dakizki haien teknikak. Merkataritza oso inportantea izan zen Maientzat, bere lurrak produktu asko ematen zituelako baina beste askoren eskasia zeukatelako. Ez zeukaten diru ofizialik baina batzuetan kakaoa erabiltzen zen horretarako.

• Jakintzak: Matematiketan nabariak izan ziren, izan ere, zero zenbakiaren kontzeptua Europan baino askoz lehenago erabili zuten. Astronomian ere oso nabariak izan ziren eta beste edozein kultura baino behaketa hobeak egin zituzten, bista hutzez.

• Erlijioa: Maien erlijioa oso inportantea izan zen eta botere politikoari zegoen lotuta. Hiru ezaugarri nagusi zituen:

-Erlijio politeista: jainko bat baino gehiago gurtzen zuten.

-Alderdi naturalistako erlijioa: Jainkoak elementuak, fenomeno meteorologikoak eta zeruko gorputzak ziren.

-Erlijio dualista: Uste zuten onurako eta hondameneko jainkoak gerran zeudela eta eguna eta gaua bezala zirela.

Maien ustez jainkoak zeruan bizi ziren; 13 kapetatik osatutako zeruan. Maien piramideak beraien tenpluak ziren. Hor sakrifizioak eta errituak egiten ziren.